فرهنگی: نباید نمایندگان را محدود كرد

گفت و گوی هفته نامه مثلث با عضو فراكسیون اکثریت مجلس
محمدحسین فرهنگی، نماینده تبریز در مجلس شورای اسلامی معتقد است: شفافیت مواضع نامزدها قبل و بعد از راهیابی به مجلس می‌تواند به انسجام كار تشكیلاتی در مجلس كمك كند چون در خیلی از موارد افرادی كه گرایش‌های دیگری دارند اعلام اصولگرایی می‌كنند. عضو فراكسیون انقلاب اسلامی مجلس می‌افزاید: فراكسیون‌ها هم‌اكنون به نسبت تاثیرگذاری كه دارند در مسائل مهم مانند استیضاح، رأی اعتماد به كابینه، برخی لوایح و طرح‌های مهم – به‌ویژه آنهایی كه بار سیاسی دارند- وارد می‌شوند.
چقدر تصمیمات فراكسیونی بر تصمیم‌گیری‌های نهاد قانونگذاری تاثیر دارد؟
فراكسیون‌ها تشكل‌های غیر رسمی مجلس هستند و در فرآیندهای تصمیم‌گیری نهاد قانون‌گذاری دخالت مستقیم ندارند اما به‌طور غیر‌مستقیم جزو مجموعه‌های موثری هستند كه دخالت آنها می‌تواند در تصمیمات جاری مجلس تاثیرات تعیین كننده‌ای داشته باشد.
در حال حاضر فراكسیون اصولگرایان توانسته در دوره هشتم نقش تعیین‌كننده‌ای ایفا كند؟
هنوز جمله قبلی من تمام نشده بود. برای جمع‌بندی آن باید بگویم این به معنای آن نیست كه فراكسیون‌ها در هر موضوعی و مساله‌ای موثر باشند، به واقع آنها به نسبت تأثیرگذاری كه دارند در مسائل مهم مانند استیضاح، رای اعتماد به كابینه، برخی لوایح و طرح‌های مهم – به‌ویژه آنهایی كه بار سیاسی دارند- وارد می‌شوند. همچنین فراكسیون‌ها در حد شورای مركزی یا مجمع عمومی جلساتی را برگزار و درباره برخی موضوعات تصمیم‌گیری می‌كنند كه این تصمیمات هر كدام، آثار خود را به همراه خواهد داشت.
در مقام مقایسه، فراكسیون خط امام(اقلیت) از ابتدای مجلس تشكیلاتی‌تر عمل كرد یا فراكسیون اكثریت(اصولگرایان)؟
به‌طور طبیعی فراكسیون اقلیت منسجم‌تر است، در همه دوره‌ها همین طور بوده، چه زمانی كه اصولگرایان در مجلس ششم در اقلیت بودند و چه زمانی كه هم اكنون اصلاح‌طلبان چنین وضعی دارند. به نظر من انسجام اقلیت منطقی و طبیعی است.
آقای فرهنگی! اشاره كردید به تصمیم‌گیری‌های فراكسیونی درباره مسائل مهم. چندی پیش استیضاح وزیر اقتصاد و دارایی در دستور كار مجلس بود، چقدر تصمیم‌گیری فراكسیونی در این زمینه موثر بود و رای روز استیضاح را رقم زد؟
شورای مركزی در جمع‌بندی خود به این نتیجه نرسید كه در این استیضاح ورود پیدا كند اما در برخی استیضاح‌های دیگر كه وارد شد تاثیر مثبت یا منفی روی آنها گذاشت.
مثل جلسه رای اعتماد آقای سجادی كه مجلس به ایشان اعتماد نكرد، درست است؟
الان به خاطر ندارم ولی معمولا در موضوعات كلان یا در بخشی از انتخابات داخل مجلس فراكسیون تاثیر غیر‌قابل انكاری داشت.
اگر فراكسیون اصولگرایان در تصمیم‌گیری‌های مهم اثرگذار بود پس چرا داخل آن طیف‌بندی شد؟
این موضوع دیگری است، از دوره هفتم فراكسیون اصولگرایان در عین وحدت، مجموعه تكثر زیر مجموعه‌های خود را به رسمیت می‌شناسد و سلایق موجود را تحمل می‌كند، این اتفاق در هر
دو دوره رخ می‌دهد.
تشكیل فراكسیون انقلاب اسلامی حداقل براساس آنچه اعلام شد به این دلیل بود كه اعضای آن از نحوه مدیریت یا نظرخواهی جمعی كه در فراكسیون اصولگرایان صورت می‌گرفت راضی نبودند و برای همین تشكیلات دیگری داخل مجموعه اكثریت به‌وجود آوردند، درست است؟
نه، صرفا این مساله نبود.
چه دلایل دیگری داشت؟
آنها سلایق متفاوتی در موضوعات مختلف داشتند، در عین حال كه وحدت جمعی را می‌پذیرفتند و تلاش داشتند حتما در راستای كار گروهی فراكسیون اصولگرایان عمل كنند اما این علاقه را دنبال می‌كردند كه نظرات خود را به صورت جداگانه در قالب یك فراكسیون مطرح كنند. البته فقط فراكسیون انقلاب‌اسلامی نبود بلكه فراكسیون پیشرفت و عدالت نیز در داخل فراكسیون اصولگرایان تشكیل شد.
فراكسیون پیشرفت و عدالت همان طیف منتسب به آقای باهنر است؟
فراكسیون پیشرفت و عدالت عقیده داشت ریاست مجلس و ریاست فراكسیون اكثریت یك نفر باشد، اما فراكسیون انقلاب اسلامی خیلی تلاش كرد این اتفاق نیفتد، چرا؟
استدلال‌شان این بود كه معمولا رئیس مجلس چون جایگاه رسمی دارد مناسب نیست در موضوعات فراكسیونی حضور رسمی پیدا كند اما به‌عنوان عضو فراكسیون می‌تواند بیاید نظراتش را بگوید، چنانچه در مجلس هفتم نیز چنین بود، اما به عنوان فراكسیون ممكن است درست نباشد كه رئیس مجلس مواضع فراكسیونی بگیرد چون رئیس كل نمایندگان است. این نظر تاحدودی قابل دفاع بود اما این طور هم نبود كه اگر رئیس مجلس رئیس فراكسیون شود اتفاق ناگواری بیفتد. بنابراین نمایندگان اصولگرا خیلی روی این موضوع حساسیت نشان ندادند.
در ایام انتخابات ریاست‌جمهوری دهم و حوادث پس از آن، فراكسیون اصولگرایان تقریبا خیلی ساكت و خاموش از كنار آن وقایع مهم گذشت، آیا این مساله با كاركرد فراكسیونی همخوانی دارد؟
فراكسیون اكثریت در انتخابات بیانیه‌ای با بیش از 200 امضا صادر كرد.
این اقدام در روزهای آخر بود و برخی‌ آن را چندان تاثیرگذار نمی‌دانند؟
بالاخره اقدامی‌ جمعی بود و مجمع عمومی فراكسیون اصولگرایان درباره آن رای‌گیری كرد و نظر اكثریت آن بود كه فراكسیون اصولگرایان در مساله انتخابات اعلام موضع كند و بعد هم با امضای 210 نفر اعلام موضع رسمی كرد.
بنابراین می‌توان گفت شما عملكرد فراكسیون اصولگرایان را در حوزه كار تشكیلاتی ایده‌آل می‌دانید؟
قابل قبول می‌دانم، هرچند ‌تركیب شورای مركزی را در مجلس هفتم ‌ترجیح می‌دهم چون در مجلس هفتم شورای مركزی واقعا برآیند مجمع اصولگرایان بود اما در مجلس هشتم به دلیل استانی شدن عملا چنین نشد.
شما به طیف پیشرفت و عدالت اشاره كردید، اما طیفی هم به نام تحول‌خواه (جمعیت ایثارگران و جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی) در فراكسیون اكثریت نقش ایفا می‌كرد. این گروه هاچگونه عمل كردند؟
از فعالیت تحول‌خواهان اطلاع زیادی ندارم اما می‌دانم فراكسیون پیشرفت و عدالت نیز همانند فراكسیون انقلاب اسلامی جلساتی درباره موضوعات مختلف داشت.
موتلفه هم در مجلس فراكسیون دارد، آیا كار جمعی اعضای آن به چشم می‌آید؟
اعضای این فراكسیون به صورت فردی موثر بودند.
یعنی به‌طور جمعی نتوانستند آن حركت فراكسیون انقلاب اسلامی را داشته باشند؟
نیاز نمی‌دیدند كه حركتی داشته باشند.
به‌نظر شما چند طیف داخل فراكسیون اكثریت مجلس هستند و نحوه تعامل آنها با هم چگونه است؟
دو طیف فراكسیون انقلاب اسلامی و فراكسیون پیشرفت و عدالت داخل فراكسیون اصولگرایان فعال هستند كه تاكنون برخوردهای تندی با هم نداشتند. هر دو یكدیگر را به رسمیت می‌شناسند و تاحدود زیادی به رقابت در چارچوب فراكسیون پایبند هستند.
اما رقابت آنها در انتخابات هیات رئیسه مجلس و هیات رئیسه فراكسیون اصولگرایان خیلی زیاد بود؟
در انتخابات هیات رئیسه هر دو به جمع‌بندی فراكسیونی پایبند و متعهد بودند.
در انتخابات هیات رئیسه فراكسیون اصولگرایان ، فراكسیون انقلاب اسلامی خیلی سعی كرد رئیس مجلس، رئیس تشكیلات اكثریت نشود.
رقابت داخل تشكیلات طبیعی است اما وقتی فراكسیون به جمع‌بندی می‌رسید دیگر هر كدام از طیف‌ها ساز خود را در صحن علنی مجلس نمی‌زد و به نظر فراكسیونی احترام می‌گذاشتند و این را نقطه قوت فراكسیون اصولگرایان در دوره هفتم و هشتم می‌دانم كه در عین وحدت بر اصول و كلیات، تنوع و تكثر را در زیر مجموعه‌های خود به رسمیت می‌شناسد و این فی‌نفسه اقدام درستی است.
به‌رغم تلاش‌هایی كه فراكسیون انقلاب اسلامی سال‌های گذشته برای تغییر هیات رئیسه فراكسیون اصولگرایان انجام داد اما امسال این تلاش را نكرد، آیا تلاش خود را بی‌تاثیر دید؟
مثل سال گذشته بود.
اما امسال انتخابات هیأت رئیسه فراكسیون اصولگرایان برگزار نشد؟
در این باره اعضای مجمع عمومی فراكسیون اصولگرایان مجلس تصمیم می‌گیرند و این تصمیم برآیند نظر جمعی بود البته ممكن است این نظر مورد تایید همه زیر مجموعه‌ها نباشد.
عملكرد فراكسیون انقلاب اسلامی را چگونه دیدید؟
فراكسیون انقلاب اسلامی نیز در زیر مجموعه خودش سلایق مختلف را پذیرفته است یعنی هم افرادی كه نظرات تندی را در برخی مسائل دارند و هم افرادی كه نظرات معتدلی دارند و حتی برخی كه با آن جریان تندرو به‌شدت مخالفند با یكدیگر كار می‌كنند.
آیا این تشكل توانسته در بحث تصمیم‌گیری‌ها و لوایح و طرح‌های مهم، نظر جمع را اعمال كند؟ مثلا در بحث استیضاح‌ها، طرح سوال از رئیس‌جمهور، تعیین نمایندگانی از مجلس در شوراهای مختلف همچون هیات نظارت بر مطبوعات كه منجر به رقابت رسایی و مطهری به آن شكل شد، چطور عمل كرد؟
در مثال‌هایی كه زده شد نظر هیچ‌كدام از فراكسیون‌ها دخالتی نداشت، رقابت‌ها بیشتر رقابت‌های فردی بود اما در مورد استیضاح اخیر، نظر فراكسیون انقلاب و جمعی از اعضا این بود كه فراكسیون در این باره موضع نگیرد و همین اتفاق هم افتاد. بعضا هم موثر بود و در پاره‌ای از موارد نیز اراده فراكسیونی پشتوانه آن نبود.
معمولا در وقایع مهم همچون استیضاح یا تعیین نماینده مجلس برای عضویت در یك شورا یا مجمع مهم، تصمیم‌گیری به اراده نمایندگان واگذار شده است، این ضعف كار تشكیلاتی در نهاد قانونگذاری را نشان نمی‌دهد؟
اتفاقا این تایید حرف من است. فراكسیون در برخی مسائل كلیدی تصمیم می‌گیرد كه خود اعضا در اعمال نظر آزاد باشند كه این خود یك تصمیم تشكیلاتی است.
پس شما می‌فرمایید حركت جمعی و تشكیلاتی در مجلس، شكل نهایی و غایی خود را به‌دست آورده است؟
قابل دفاع است با آن تفاوتی كه عرض كردم. اگر شورای مركزی برآیند واقعی مجمع عمومی فراكسیون اصولگرایان باشد مانند آنچه در مجلس هفتم بود روش مناسب‌تری است.
در فراكسیون اصولگرایان مجلس آینده چه نقاط ضعفی باید برطرف شود؟
شفافیت مواضع نامزدها قبل و بعد از راهیابی به مجلس می‌تواند انسجام را تقویت كند یعنی در خیلی از موارد افرادی كه گرایش‌های دیگری دارند اعلام اصولگرایی می‌كنند و نمی‌توان آنها را رد كرد چون مبنا مواضع خود فرد است. یكی این مساله است كه باید برای آن چاره‌ای اندیشید و مساله دیگر آزاد بودن نماینده است كه نباید تحت تاثیر قرار بگیرد به عبارت دیگر مسئولیت‌هایی كه قانون اساسی برعهده نمایندگان قرار داده این مسئولیت‌ها باید مورد توجه باشند و هیچ فراكسیونی نباید حزبی عمل نكند یعنی از بالا تصمیم بگیرند و در پایین به اجرا بگذارند بلكه باید به صورت تفاهمی باشد یعنی اكثریت قریب به اتفاق یك مجموعه در یك موضوع تفاهم كنند و در مواردی هم كه تفاهم نمی‌شود اختیار را به عهده فرد بگذارند تا براساس تشخیص خود، وفق قوانین و مقررات و قانون اساسی عمل كند.
در مورد طرح سوال از رئیس‌جمهور آیا فراكسیون انقلاب اسلامی تصمیم‌گیری كرده است یا خیر؟
نه فراكسیون انقلاب اسلامی و نه فراكسیون اصولگرایان در این باره بحث و تصمیمی‌ نداشتند.
یعنی اعضای فراكسیون انقلاب اسلامی آزادند كه این طرح را امضا كنند؟
نمی‌توان نماینده را در انجام وظایف نمایندگی منع كرد اما یك نكته‌ درباره طرح سوال از رئیس‌جمهور این بود كه شاكله آن مطابق آیین نامه داخلی مجلس نبود، یعنی هر سوال باید در چارچوب یكی از اختیارات رئیس‌جمهور باشد اما طرح یادشده 11 سوال را در كنار هم قرار داده بود و این 11 سوال به‌گونه‌ای تنظیم شده بود كه ممكن بود با هر كدام از آنها تنها جمعی موافق باشند در نتیجه اگر بنا به طرح 11سوال باشد، باید 11سوال جداگانه با امضاهای مشخص تنظیم شود تا هر نماینده بداند که می‌خواهد كدام سوال را از رئیس‌جمهور بپرسد.