به نقل ازپایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران:
اشاره: “شورا” سرواژه انقلابیون دهه پنجاه بود. تنها یک سال بعد از انقلاب، 24 اسفند 58 همه مبارزان قبل از انقلاب، به مبارزه ای دموکراتیک برای تصاحب صندلی های مجلس نخست پرداختند. این مجلس که به گواه همه تحلیل گران تاریخ معاصر، بهترین، قوی ترین و دموکرات‌ترین دوره تاریخ مجلس‌داری ایران بود، با حضور منتخبانی از همه طیف های سیاسی ایران بعد از انقلاب، هفتم خرداد 59، با پیام امام خمینی(س)، افتتاح شد. در سال‌روز این رویداد دموکراتیک، با دکتر محمدحسین فرهنگی نماینده اصولگرای مجالس هفتم و هشتم به گفتگو نشسته ایم. از او درباره جایگاه مجلس در نظام و اندیشه امام، کارنامه دوره های مختلف مجلس، رابطه مجلس با دولت، رهبری، شواری نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت و عملکرد مجلس هشتم پرسیدیم. پاسخ های معتدل عضو هیئت رییسه مجلس آنجا شنیدنی تر می شود که در بررسی کارنامه مجلس هشتم می گوید: رفتارهای ویژه ای از سوی دولت وجود داشت که نمایندگان باید آن رفتارها را مدیریت می کردند تا جایگاه مجلس تضعیف نشود.
مجلس چه جایگاهی در نظام جمهوری اسلامی و اندیشه امام خمینی دارد؟
نظام حکومتی در کشور ما نظام ریاستی نیست و حتی نظام پارلمانی به معنای مصطلح در برخی از کشورها هم نیست یعنی این گونه نیست که دولت از پارلمان بیرون آید و ترکیب احزاب ترکیب دولت را مشخص کند. استقلال قوا بطور کامل در این نظام پیش بینی شده است و همین موضوع باعث آن است که هر کدام بتوانند بظور مستقیم به هر یک از وظایف خود عمل کنند و به گونه‌ای ابتکاری نحوه حذف دولت نیز در کارکرد مجلس پیش بینی شده است و آن بررسی وظایف رییس جمهور و رای عدم کفایت در صورت از دست دادن وضعیت مطلوب کشور توسط رییس جمهور است. این، در حالی است که برای هیچ قدرتی، حذف پارلمان پیش بینی نشده و کسی نمی تواند پارلمان را برقرار سازد و یا آن را منحل کند. حتی برخی برخوردهای نظارتی و حذفی نیز مانند اعلام نظر در خصوص اعتبارنامه های نمایندگان در اختیار خود مجلس قرار گرفته است.
امام نگاه ویژه ای بر نقش مجلس داشته اند و به صراحت آن را در راس امور می دانستند در جریان بازنگری قانون اساسی هر جند تغییراتی در دولت داده شده و نقش نخست وزیر یا رییس جمهور ادغام گردید اما ار اختیارات دولت کم شد و برخی از آن به جایگاه رهبری موکول گردید. اما در اختیارات مجلس تغییری حاصل نشد. بنابراین مجلس جایگاه خاصی در ساختار حاکمیت دارد هرچند گاهی خود از این جایگاه بطور شایسته ای استفاده نکرده است.
مجلس زمان امام چگونه مجلسی بود؟
همانگونه که در تعابیر امام وجود دارد ایشان مجلس را عصاره فضائل ملت و نماینده آن می دانستند و در هر انتخابی سفارش های لازم را به مردم می کردند تا نمایندگانِ خود را با دقت و بطور سنجیده انتخاب کنند و در نهایت امام بود که نسبت به جایگاه محلس و ویژگیهای آن بطور متناوب اظهار نظر می کرد و نکاتی را یادآور می شد. اکثریت مجلس نیز همواره جایگاه ولی فقیه را پاس می داشت و در مواردی که از سوی امام جهت هایی به مجلس داده می شد به آن ها توجه می کرد. امام، انتظارات خود را به عنوان رهبر ملت به نمایندگان قانونی آنها منتقل می کرد و آنها نیز در ادوار مختلف با توجه به ویژگی های خاص آن، اهتمام مناسبی در به کار بستن ملاحظات و خیرخواهی های امام معمول می داشتند.
مجلس اول چه ویژگی هایی داشت؟
مجلس اول ویژگی های خاصی داشت و چون در کانون بحران های آن روز بود. در یکی از حوادث جمعی از آنها در کنار شهید دکتر بهشتی به شهادت رسیدند و مجروحانشان با برانکارد در مجلس حضور یافتند تا مجلس از اکثریت نیافتد. طبیعتا مجلس اول که در شرایطی سنگین حتی در رقابت با گروه هایی که بعدها علیه انقلاب سلاح برداشتند و فعالیت های تروریستی گستره ای داشتند، انتخاب شده بود و اکثریت آنها از مصلحان حامی انقلاب و رهبری امام بودند.
نوع روابط مجلس و دولت چگونه باید باشد؟ این دو چقدر از هم مستقل هستند؟
در این راستا سوءبرداشت هایی وجود دارد. برخی استقلال را به معنای رویارویی می دانند و چنین می اندیشند که چون مستقل هستند همواره باید در تخریب هم تلاش کنند در حالی که چنین کارکردی بر هیچ منطقی منطبق نبوده و مبانی قانونی هم ندارد. مجلس و دولت دو رکن مهم اداره کشور هستند و ناهماهنگی و درگیری و نزاع آنها حاصلی برای کشور نداشته و باعث مسکلات زیادی برای جامعه می شود. در کنار این تلقی غلط، این برداشت نیز در برخی وجود دارد که مجلس و دولت تعامل داشته باشند و این تعامل را به معنای تبعیت مطلق یکی ار دیگری می گیرند، این هم خلاف قانون اساسی است. نه مجلس باید تابع دولت باشد و نه دولت باید بطور جزئی از سلایقی که در مجلس است پیروی کند. جایگاه هر دو در قاون اساسی تببیین شده است. حجم وسیعی از اجرائیات کشور در اختیار دولت است و از این حیث مجلس نقشی ایفا نمی کند اما همین دولت مجری قوانینی است که مجلس تصویب می کند و مجلس به عنوان عالی ترین مرجع خط و مشی گذاری، که باید خط و مشی ها را تبیین و ترسیم کند، به همین دلیل جایگاه مشخصی در اداره کشور دارد.
رابطه بین مجلس و رهبری چطور تبیین می شود؟
رهبری و ولی فقیه اگرچه بر همه امور کشور احاطه دارد اما در اداره مستقیم امور حداقل مداخله را دارد. چه در حوزه تقنین و چه در اجرا، و تنها در موارد خاص و ضروری و بر اساس مصالح عالیه کشور اعلام نظر می کند. برخی از این اعلام نظرها صرفا اعلام نظر است و الزامی برای قوای سه گانه ایجاد نمی کند بلکه رهبری تنها خیرخواهی و نظر خود را منعکس می کند اما بعضا بصورت حکم هست و مشروعیت نظام به همین است که همه قوا با نظارت عالیه ولی فقیه عمل می کنند و در عین حال که متکی بر آرای عمومی هستند، اما مشروعیت اصلی خود را از این نظارت می گیرند. بنابراین در موارد خاص که رهبری بر اساس وظایف خود در قانون اساسی، حکم حکومتی اعلام می کنند همه قوا آن را می پذیرند. ضمن آنکه رهبری وظیفه تنظیم قوای سه گانه را بر اساس اصل یکصد و دهم قانون اساسی بر عهده دارد و در مواردی که مشکلاتی بین قوا بروز کند دخالت کرده و مشکل را رفع می کند. همچنین امام در فرمایشات خود جمله ای داشتند که بارها چه در زمان خود ایشان و چه بعد از ایشان، آثار و مصادیق آن تبیین شد و در عمل مشاهده شد که نکته بسیار دقیقی است. ایشان می فرمود این ولی فقیه است که جلوی دیکتاتوری را می گیرد. به لحاظ اجتماعی و سیاسی گاهی این توهم را در برخی از افراد به وجود آورده که احساس کنند می توانند با کنار زدن همه، یک نظام غیر لگالیته و استبدادی را فراهم سازند و مانند دیکتاتورها، حکومت را تک ساحتی کنند. این ولی فقیه بوده است که در مقابل این مسائل ایستاده و اجازه نداده است که دستاورد مهم انقلاب خونبار ملت ایران از این طریق تهدید شود و همانند نظام های استبدادی و دیکتاتوری اداره شود. بنابراین جمله امام دربردارنده نکته ای بسیار دقیق و حکیمانه است که هم در زمان خودشان (مانند جلوگیری از آنچه بنی صدر به دنبال آن بود) و هم پس از ایشان دارای مصادیق مشخصی است.
نسبت بین مجلس و دو نهاد تقنینی دیگر یعنی مجمع تشخیص مصلحت و شورای نگهبان به چه نحوی است؟
هم مجمع تشخیص مصلحت و هم شورای نگهبان، در طول مجلس برای قانون گذاری قرار دارند و نه در عرض هم. هم شورای نگهبان بر اساس قانون اساسی چنین وظیفه ای را دارد و هم مجمع تشخیص مصلحت در مواردی مشخص و معین، در مرحله ای از برخی تصمیمگیری ها، این دخالت را دارد. نقش این دو نهاد، نقش خاصی است. یکی در انطباق تصمیمات با قانون اساسی و موازین شرعی، نگهبان قانون اساسی است و دومی تنها در مورادی دخالت می کند که مجلس یا دولت و شورای نگهبان هر کدام بر نظر خود اصرار دارند و موضوع اختلافی است. بنابراین نقش آنها هر کدام برای حل مساله و مشکلی است و درست و سنجیده پیش بینی شده اند.
به نظر شما یک نماینده خوب باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟
نماینده خوب نماینده ای است که بدون ملاحظه مسائل شخصی و گروهی و بدون ترس و واهمه از مخاطرات و با در نظر گرفتن مصالح کشور به وظایف قانونی خود به درستی عمل کند.
در بررسی اجمالی کارنامه مجلس در دوره های مختلف، این کارنامه را چگونه ارزیابی می کنید؟
هر دوره، در مقطع زمانی خودش واقع شده و ویژگی خود را دارد و نمی توان دوره ای را نسبت به دوره دیگری برتری داد. دوره اول در شرایط شکل گیری انقلاب و مراحل اولیه تهدیدها علیه انقلاب شکل گرفت و ویژگی های خود را داشت و دوره های دوم و سوم عمدتا با جنگ و مسائل آن درگیر بودند. دوره های بعدی در مرحله سازندگی کشور بعد از جنگ بودند. دوره ششم در شرایط خاصی شکل گرفت و عملکردهای قابل انتقادی هم داشت. دوره هفتم از دوره های نسبتا موفق مجلس بود که پایه گذار تصمیمات اساسی در کشور بود و دوره هشتم که در آن به سر می بریم ضمن تجربه شرایط متفاوتی در کشور، با تهدیدات متفاوتی از طرف بیگانگان مواجه شد.
بطور خلاصه، آیا مجالس هفتم و هشتم مجلس موفقی بودند؟ چه کارهای شاخصی در این دوره هاصورت گرفت؟
تصویب قوانین مهمی مانند مدیریت خدمات کشوری، سیاست های اجرایی اصل 44 قانون اساسی، هدفمندسازی یارانه ها و برنامه پنجم در این دوره ها بود که هر کدام اصلاحات گسترده ای را در بخش های مختلف عهده دار بود. همچنین رفتارهای ویژه ای از سوی دولت وجود داشت که مجلس باید آن رفتارها را مدیریت می کرد تا جایگاه مجلس تضعیف نشود. این دو دوره فضای خاص و مطلوب و نسبتاًموفقی داشتند.
با تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید اگر صحبت خاصی دارید برمایید.
امیدواریم که کشور و ملت ما به جایگاهی دست یابند که همه بیش از پیش به کشورشان افتخار کنند و این هنگامی به دست می آید که قوای مقننه، اجرایی و قضایی، تحولات مستمری در سمت و سوی اصلاح شرایط کشور ایجاد کنند.