بدون تردید یکی از گزارشهای مهم و اخیر مجلس شورای اسلامی، موضوع بررسی رأی اعتماد به كابینه دولت است؛ كه گاه چنان دستاویز حواشی و موضوعات ریز و درشت قرار می‌گیرد كه تا روزها و هفته‌ها می‌شود درباره آن جلسات نوشت. مجلس نهم هم در اواخر مردادماه با رویكرد تعامل گونه و مناسب 15 تن از وزرای پیشنهادی دولت یازدهم را به سمت وزارتخانه‌هایشان بدرقه كرد و البته دور نام سه تن از وزرای معرفی شده را هم به دلایلی قلم قرمز كشید تا ماراتن معرفی وزرا به مجلس همچنان ادامه داشته باشد. دكتر محمدحسین فرهنگی، یكی از اعضای هیئت رئیسه مجلس در گفت‌وگوی تفصیلی با جوان به سؤالات كه حول محور فعالیت‌های مجلس در روزهای بررسی رأی اعتماد به كابینه یازدهم است، پاسخ می‌دهد كه بخشی از سخنان وی، پرداختن به راهبرد جریان اصلاحات در ماه‌های آینده است، همان موضوعی كه شنبه همین هفته روزنامه «جوان» طی گزارشی تحلیلی- راهبردی و براساس مصادیقی متقن و دقیق به آن پرداخته است و آن «خیز تجدیدنظرطلبان برای فتح مجلس دهم» است.
ارزیابی شما از رأیآوری 15 تن از وزرای پیشنهادی دولت در مجلس چیست؟
جایگاه قانونی قوه‌مقننه در قانون اساسی مشخص است و در بحث رأی اعتماد به وزرای پیشنهادی دولت، به وظیفه قانون خودش عمل كرد و در مقابل دولت هم به قانون تمكین كرد و نظر مجلس را در مورد دادن رأی اعتماد و عدم دادن آن پذیرفت. پس هم دولت در معرفی وزرا به مجلس به وظیفه قانونی خود عمل كرده و هم مجلس بر اساس قانون به یك سری از وزرا رأی اعتماد داده و 3 نفر از آنها را رأی اعتماد نداده است.
آیا قبل از آنكه آقای روحانی به صورت رسمی نفرات پیشنهادی خود را در روز تحلیف به نمایندگان معرفی كند، مشورت خاصی را با مجلس وحداقل هیئت رئیسه انجام داده بود و دوستان شما در هیئت رئیسه از نفرات انتخابی باخبر بودند؟
در قانون اساسی و قوانین دیگر كشور هیچ پیش‌بینی نشده است كه رئیس دولت باید الزاماً قبل از اعلام رسمی نفرات پیشنهادی خود، با مجلس مشورت كند و یا نفرات خود را به هیئت رئیسه اعلام كند مگر آنكه رئیس دولت به تشخیص خود صلاح ببیند كه نظر خود را با نمایندگان در میان بگذارد یا در انتخاب فردی خاص با برخی از نمایندگان به مشورت بنشیند اما این مشورت به معنای الزام قانونی برای رئیس‌جمهور نمی‌باشد. بنابراین اگر مشورتی بوده مشورت‌های مورد نیاز خود دولت بوده است و این خیلی جنبه رسمی به خودش نگرفته است.
در آن فرایند زمانی رئیس‌جمهور مشورت خاصی را با اعضای هیئت رئیسه یا شخص آقای لاریجانی انجام دادند، چرا كه برخی از رسانه‌ها انتخاب برخی افراد كابینه را با مشورت اعضای هیئت رئیسه مجلس عنوان می‌كردند؟
بنده خیلی مطلع نیستم. چه آقای لاریجانی و چه شخص رئیس‌جمهور این موضوع را انكار كرده‌اند.
البته برخی از نمایندگان معتقد بودند رئیس دولت در گرفتن نظر مشورتی نمایندگان می‌توانست بهتر از این عمل كند. نظر شما چیست؟
رویه قانونی همان است كه گفتم. اما خب رئیس دولت با توجه به رأی مردم و میزان پایگاه اجتماعی خود به این نتیجه رسیده بود كه این افراد را به مجلس معرفی كند و برآیند رأی مجلس هم همان است كه اتفاق افتاد.
چرا آقای میلی‌منفرد و نجفی نتوانستند از مجلس رأی اعتماد بگیرند؟
در مجلس فراكسیون‌هایی وجود دارد كه در جلسه با وزرای پیشنهادی بحث‌های زیادی را مطرح كرده‌اند و هر كدام از اعضا نظرات خاص خودشان را دارند وبه جمع‌بندی لازم رسیده‌اند كه در نتایج اثرگذار بوده است. از جمله آثار رویكردها دو فراكسیون فعال در مجلس می‌توان به رأی اعتماد گرفتن چند نفر از وزرای پیشنهادی و عدم رأی اعتماد به سه نفر اشاره داشت.
به صورت مشخص نگفتید كه چرا این دو تن رأی اعتماد نگرفتند؟
عرض كردم كه دلیل مهم آن نوع تعاملی بود كه این افراد با فراكسیون‌های مجلس داشتند و مخالفت تعداد زیادی از فراكسیون‌ها با برنامه یا عملكرد این افراد باعث عدم رأیآوری شان شد. تعاملات اعضای دو فراكسیون با هم را هم در این بین باید اثرگذار دانست.
فراكسیون اصولگرایان نقش بیشتری در آرای وزرا داشت یا فراكسیون رهروان ولایت؟
هر دو فراكسیون در آرا مؤثر بودند.
اگر بخواهیم یكی از آنها را انتخاب كنیم؟
نمی‌شود تفكیك قائل شویم. چون آرای اعضای این دو فراكسیون نسبت به وزرا گاه متفاوت بود.
برخی عنوان می‌كردند كه اعضای فراكسیون رهروان حساسیت لازم را نسبت به نقش‌آفرینی برخی از وزرا نظیر زنگنه و آخوندی نداشتند، به عنوان یكی از حاضران درجلسه این فراكسیون این موضوع را تأیید می‌كنید؟
بنده حضور داشتم و حساسیت نسبت به سابقه تخصص و توانمندی‌های اجرایی افراد و بعد هم در مورد رفتارهای سیاسی آنها وجود داشت و مجموع اینها در آرای پایانی تأثیرگذار بود. البته در برخی از جلسات غیر از جلسه فراكسیون رهروان حضور داشتم مثلاً در جلسه‌ای كه یكی از نمایندگان تهران ترتیب داده بود و بحث‌های مشابهی در این زمینه مطرح می‌شد كه تنها نظرات را می‌گرفتم بدون اینكه اظهار نظر داشته باشم. پس تعاملات اعضای فراكسیون با هم و در خارج از جلسات هم در آرای مجلس تأثیرگذار بوده است. البته جلسات مناطق مختلف كشور هم مثلاً با عنوان نمایندگان شمال شرق كشور در همین رابطه شكل می‌گرفت.
عده‌ای معتقد بودند كه نظر منفی فراكسیون رهروان به نجفی باعث عدم رأی اعتماد به ایشان شد؟
آقای نجفی بحث‌های خوبی را در دفاع از خودشان مطرح كردند واگر به همان چیزی كه درجلسات فراكسیون گفتند اكتفا می‌شد می‌توانستند رأی لازم را بیاورند منتها چند نكته در سخنان ایشان بود كه توسط مراجع مختلف تكذیب شد و تكذیب‌ها از طریق نمایندگان پیگیر به سایرین رسید و این باعث افتادن ایشان از كابینه شد. ما در مجلس هفتم، هشتم و نهم شاهد بودیم كه نمایندگان روی صداقت مسئولان به شدت حساس بوده‌اند و بسیاری از نمایندگان مجلس تلقی‌شان این بود كه آقای نجفی در دو مورد خاص اطلاعات درستی را ارائه نداده است.
برخی از رسانه‌ها «پخش شب‌نامه‌ها» در مجلس را علت اصلی عدم رأی اعتماد به نجفی عنوان می‌كردند؟
بستگی دارد كه ما به چه چیز شب‌نامه بگوییم. اینكه یك سری اطلاعات درست و صحیح از طریق مراجع رسمی و منابع موثق به نمایندگان برسد كه این را شب‌نامه نمی‌گویند. البته پخش شب‌نامه به معنای صحیح آن هیچگاه در مجلس جایگاهی نداشته و مبنای رأی نمایندگان اینگونه مسائل نبود.
نظر مجلس در آرایش مشخص است نه در حواشی آن.
چرا رسانه‌ها و شخصیت‌های جریان اصلاحات پس از روز رأی اعتماد به وزرا با حركتی مشترك برخی از نمایندگان مجلس را افراطی و تندرو نامیدند، القای دو دستگی بین نمایندگان با چه هدفی صورت می‌گیرد؟
این گونه عناوین را ما در همان روزهای بررسی كابینه مشاهده می‌كردیم كه هدف‌شان تخریب و هجمه به نیمی از نمایندگان بود و جریان اصلاحات كه سعی می‌كند خود را پیروز انتخابات هم عنوان كند در صدد تضعیف مجلس فعلی است كه اكثریت آن را اصولگرایان تشكیل می‌دهند و این یك هدف راهبردی برای به دست گرفتن مجلس آینده است.
البته آقای تركان هم در همان مقطع زمانی یادداشتی را خطاب به نمایندگان مجلس در یكی از روزنامه‌های جریان اصلاحات منتشر كرد، نظر شما درباره اظهارات ایشان چیست؟
متأسفانه تخریب مجلس به برخی از مسئولان هم تسری پیدا كرد كه یكی از آنها اظهارات آقای تركان و آقای عارف بود كه باعث تأسف هم بود. البته ممكن است انتقادی به برخی از نمایندگان مجلس وارد باشد اما تعمیم و تسری آن به كلیت مجلس و بزرگ‌نمایی كردن آن مسائل، توهینی به ملت قلمداد می‌شود چرا كه نمایندگان مجلس همان منتخبان مردم هستند. بنابراین این روش را روش درستی نمی‌دانیم و باعث واكنش‌های نمایندگان مجلس هم می‌شود.
اینگونه اظهارات افراد منسوب به دولت می‌تواند در آینده، در تعاملات بین دو قوه تأثیرات منفی بگذارد؟
این جملات را ما تهدید تلقی نمی‌كنیم بلكه اظهاراتی می‌دانیم كه چندان معقول و سنجیده نیست. اینكه پس از انتخابات، رئیس دولت را با الفاظ نامناسبی بدرقه كنیم اقدامی شایسته نیست خصوصاً برای افرادی كه خود مسئول هستند. اینكه این دو دوست گرامی نمایندگان ملت را اینگونه مورد خطاب قرار می‌دهند كار شایسته‌ای نیست. البته من معتقدم این آقایان بعداً متوجه كار اشتباه خود شدند و طبیعتاً انتظار اصلاح رفتار و منش‌ها را از سوی این دوستان داریم تا آنكه مسیر رویارویی با مجلس را انتخاب كنند. البته به تنهایی نمی‌تواند اینگونه رفتارها تعامل میان دو قوه را به تقابل تبدیل كند اما در كنار دیگر سلسله موارد می‌تواند مؤثر و تأثیرگذار باشد.
تیتر برخی از رسانه‌های همین جریان پس از بررسی رأی اعتماد به وزرا این عبارت بود كه «آیا نمایندگان پیام انتخابات 24 خرداد را درك كرده‌اند؟». نظر شما در مورد این تیتر مشترك رسانه‌های اصلاح‌طلب چیست؟
بستگی دارد تلقی ما از رأی 24خرداد مردم چه باشد. یكی از پیام‌های24 خرداد این بود كه رئیس‌جمهوری نه با اكثریت قاطع بلكه با آرای شكننده‌ای رأی آورد. پیام دیگر رأی24 خرداد مردم، اجماع بخش قابل توجهی از جامعه بر رویه و ایده اعتدال و رفع تنش‌ها و درگیری‌های برخی مسئولان كشور بود. حتی برخی از بدنه جامعه كه به برخی از دیگر كاندیداها رأی دادند یكی از اهدافشان رفع تنش‌ها و درگیری‌ها بود. یعنی برخی از افرادی كه به آقای ولایتی، قالیباف و رضایی رأی دادند در فكری مشابه با بدنه اجتماعی رأی‌دهندگان به آقای روحانی به سر می‌بردند. حتی خود آقای رضایی كه بیش از همه بحث فراجناحی بودن دولت را مطرح می‌كردند در ضرورت پایان تنش‌ها در جامعه تأكید داشتند. پس بخش قابل توجهی از جامعه امروزی به ایده‌های آقای روحانی اعتقاد دارند، بنابراین اگر افرادی امروز بخواهند با تحریف واقعیت‌های تاریخی نظیر24 خرداد اظهار كنند كه یكی از پیام‌های این انتخابات حمایت مردم از افراطی‌گری و تندروی منسوبین به اصلاحات در طول چندسال اخیر بوده است، قطعاً این نظریه اشتباه است. این در حالی است كه نماینده اختصاصی این جریان پایین‌ترین حد مقبولیت را در بین نامزدها داشته است به گونه‌ای كه لیدر اصلی این جریان وی را مجبور به كناره‌گیری از ادامه رقابت‌های انتخاباتی نموده است.
بنابراین یكی دیگر از پیام‌های این انتخابات پرهیز از اكرام افراد و مسائلی بود كه كشور را ماه‌ها دچار بحران و هزینه نموده‌اند و این از هنرنمایی‌های برخی از سیاسیون است كه واقعیت آشكار را وارونه جلوه بدهند.
برخی از رسانه‌ها با معرفی آقای رحمانی فضلی به عنوان وزیر كشور عنوان كردند كه آقای روحانی با انتخاب وی – به عنوان یكی از نزدیكان رئیس مجلس- امتیازی را به آقای لاریجانی داده تا در گرفتن رأی اعتماد به برخی دیگر از وزرا كار راحت‌تری داشته باشد، این گفته‌ها تا چه حد صحت دارد؟
اطلاعاتی كه ما داریم غیر از این است. آقای روحانی از مدت‌ها قبل با آقای رحمانی فضلی همكاری تشكیلاتی داشته است، آقای رحمانی از اركان دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی بوده چه در زمان مدیریت آقای لاریجانی بر این مجموعه چه قبل از آن و خیلی از رسانه‌ها این اطلاعات را ندارند و بنابراین یك شناخت مستقیم و دو طرفه بین این دو وجود داشته است. وزارت كشور هم یك وزارتخانه حساس ومهم در كشور به شمار می‌آید و باید در معرفی فرد پیشنهادی دقت لازم انجام شود كه فردی به مجلس معرفی شود كه شخص معتدل و مناسب باشد و همچنین از میزان رأی خوبی برخوردار باشد چرا كه نمی‌توان این وزارتخانه مهم را با سرپرست اداره كرد.
طبعاً اگر فردی برای این وزارتخانه انتخاب می‌شد كه مجلس مخالف بود ممكن بود كه در ارتباطات میان دو قوه چالش ایجاد كند و البته از آقای روحانی هم كه بارها بر تعامل سازنده و مناسب دو قوه تأكید داشتند انتظار می‌رفت كه غیر از آنچه صورت گرفت را انجام ندهد.
به عقیده بنده آقای روحانی انتخاب هوشمندانه‌ای انجام داد چه در مورد وزیر كشور و چه در مورد رئیس دفترشان كه آقای دكتر نهاوندیان را به این سمت انتخاب كردند.
اما در مورد اینكه آیا این انتخاب‌ها باعث افزایش سطح تعاملات بین دوقوه خواهد شد یا خیر منوط به رفتارهای آقای دكتر روحانی و آقای رحمانی فضلی است.
هرچند از شروع رسمی كار وزرای انتخابی چند روزی بیشتر نگذشته اما شده است كه موضع‌گیری وزیری شما را ناراحت كرده باشد؟
متأسفانه وزیر محترم مسكن و شهرسازی وارد فازی شده است كه اصلاً سودمند به نظر نمی‌رسد، به عنوان نمونه ایشان در سخنانی در برنامه زنده شبكه یك عنوان كردند كه بخش قابل توجهی از تورم كشور ناشی از طرح مسكن مهر است كه این انكار كردن بسیاری از دستاوردهای مثبت این طرح است.
این در حالی است كه مبنای این طرح قانون است یعنی دولت براساس آنچه قانون تعیین كرده دست به عمل زده است. در سال86 در ضمن قانون بودجه آمد و در سال87 تبدیل شد به قانون دائمی كشور.
بنابراین اگر ایشان انتقاداتی را به طرح دارند بهتر است قبل از آنكه در تلویزیون حضور یابد كار كارشناسی انجام دهد و تحقیقات لازم را دراین زمینه به عمل بیاورد تا دچار خطا نشود. پس بخشی از اظهارات ایشان زیر پا گذاشتن قانون قلمداد می‌شد و بخشی از آن هم سیاه‌نمایی از عملكرد دولت گذشته و نادیده گرفتن دستاوردهای مهم و مثبت بود. دولت در بسیاری از شهرستان‌ها مشكل مسكن خانواده‌ها را حل كرد و آنقدر به صورت انبوه مسكن ساخت كه از مهاجرت بی‌رویه به كلانشهرها جلوگیری نمود و این موضوع كوچكی نیست كه به راحتی بتوان از آن گذشت. نگاه واقع‌بینانه آن است كه ما نقاط مثبت و منفی را با هم ببینیم.
اسماعیل جلیلی یكی از همكاران شما در فراكسیون رهروان هفته قبل بیان كردند: «دلالانی كه از بیرون مجلس از طریق تعدادی از نمایندگان وارد شده‌اند با ارائه وجوهات، تعهدات و قول‌هایی از طرف وزرای پیشنهادی به نمایندگان، تعهد می‌گیرند تا رأی جمع كنند، … این دلالان مدعی هستند كه 120 تا 130 رأی نمایندگان را با خود همراه دارند». آقای فرهنگی شما تاچه حد این اظهارات را تأیید می‌كنید؟
به این صورت نه اما این موضوع گاه گاهی در مجلس عنوان می‌شود. این عدد تا حدی اغراق‌آمیز است ولی مجلس بالاخره جایگاهی دارد كه نمی‌تواند خودش را از جامعه دور ببیند و باید با جامعه دائم در تماس باشد. من این را تأیید می‌كنم كه كسانی صرفاً برای تأثیرگذاری بر آرای نمایندگان ملت در موضوعات مختلف نظیر دادن رأی اعتماد یا رأیآوری یك طرح یا دیگر موضوعات تلاش می‌كنند. مثلاً ما طرح خوبی در مورد دهیاران داشتیم كه می‌توانست مشكلات بسیاری از روستاییان را حل كند اما متأسفانه حجم گسترده‌ای از تخریب‌ها علیه این طرح از سوی یك دستگاه خاص صورت گرفت و حتی تماس‌هایی هم با برخی از نمایندگان انجام شد تا طرح نتواند به قانون تبدیل شود كه متأسفانه موفق هم شد و آن طرح نتوانست هیچگاه رأی بیاورد. چرا كه این قانون منافع یك جریان خاص را می‌توانست به خطر بیندازد.
این از موضوعاتی است كه در آسیب‌شناسی قوه مقننه باید لحاظ شود.
در روزهای اخیر خبرهایی مبنی بر اختلاف نظرهای اساسی در بین اعضای فراكسیون رهروان ولایت به گوش می‌رسد كه به احتمال فراوان منجر به شكل‌گیری فراكسیونی تحت عنوان حامیان دولت خواهد شد. این تا چه حد با واقعیت سنخیت دارد؟
به طور طبیعی مباحث مختلفی در مورد دولت در جلسات فراكسیون مطرح می‌شود كه همگی آنها منطبق با واقعیت نیست اما من تأیید می‌كنم كه در هر مجلسی عده‌ای تلاش داشته‌اند با عنوان موافقان دولت فعالیت كنند اما هیچگاه اینگونه نبوده كه بخواهند همه اقدامات دولت را تأیید كنند.
چرا فراكسیون رهروان ولایت در هفته‌های اخیر دچار ریزش شده است؟
من چنین برداشتی از موضوع ندارم.
چگونه ممكن است فراكسیون اصولگریان از حدود90 نفر به 130نفر افزایش یابد و این به معنای ریزش در فراكسیون رهروان قلمداد نشود؟
بعضاً از همان فراكسیون هم در جلسات رهروان شركت می‌كنند.
اصلاً چه ضرورتی داشت در مجلس اصولگرای نهم فراكسیون رهروان جدا از فراكسیون اصولگرایان شكل بگیرد؟
در همان اوایل شكل‌گیری فراكسیون رهروان بنده به صورت صریح در همان جلسه مخالفت خودم را با این دودستگی اعلام كردم. اما متأسفانه رهبران دو طیف این موضوع را رسمی اعلام كردند و اما در منش و اعتقادات اعضای این گروه بنده تفاوت خاصی را نمی‌بینم كه منجر به ایجاد دو فراكسیون شود.
فراكسیونی كه سازجدایی را كوك كرد فراكسیون رهروان بود؟
خب می‌شود عنوانی بهتر از این را هم به كار برد. عمده اختلاف‌نظر این دو فراكسیون برمی‌گردد به انتخاب اعضای هیئت رئیسه مجلس. البته همگرایی‌های قوی هم در بین این دو فراكسیون در موضوعات مختلف و از جمله بحث رأی اعتماد به وزرا به وجود آمد.
چقدر به این معتقدید كه رأیآوری آقای زنگنه مرهون حوادث داخلی فراكسیون رهروان ولایت بود؟
عده‌ای معتقدند ما نباید بحث فتنه 88 را به گونه‌ای مطرح كنیم كه ناظران و مردم اینگونه برداشت كنند كه ما مباحث مهم كشور را در فتنه خلاصه كرده‌ایم. هر چند كه این یك معیار مهم است و مهم‌ترین و بارزترین محور سخنان رهبری در طول 4 سال اخیر همین موضوع بوده است. نمایندگان از كسانی كه صراحتاً در جلسات مجلس اعلام عذرخواهی كرده‌اند گذشتند مثلاً یكی از همین افراد در یكی از جلسات در حضور 130تن از نمایندگان گفت به چه زبانی بگویم كه من رفتارهای بعد از 29خرداد را نه آن زمان قبول داشته‌ام و نه الان قبول دارم.
این فرد از كسانی بود كه رأی اعتماد گرفت؟
بله. باید گفت مجلس ملاحظاتی را در دادن رأی اعتماد به وزرا در نظر گرفت و این ملاحظات باعث رأیآوری برخی افراد شد. البته باید نوع دفاع آقای روحانی را در رأیآوری آقای زنگنه هم مؤثر دانست.