یاد داشت:
رویكرد‌های متفاوت نمایندگان مجلس در ارتباط با لایحه هدفمند‌كردن یارانه‌ها
محمد حسین فرهنگی*:
یك فوریت لایحه هدفمند‌كردن یارانه در جلسه سه‌شنبه دهم دی ماه مجلس شورای اسلامی در حالی به تصویب رسید كه نمایندگان رویكرد‌های متفاوتی نسبت به چگونگی بررسی، تصویب و اجرایی شدن این لایحه داشته و با این روند نمی‌توان زمان مشخصی را برای تصویب یا اجرای لایحه مذكور پیش‌بینی كرد.
در واقع این دیدگاه‌های متفاوت پیش‌بینی سرنوشت لایحه هدفمند كردن یارانه‌ها را مشكل كرده است. اكنون نظریه‌های متفاوتی در مجلس وجود دارد كه طیفی را تشكیل می‌دهند.
برخی دیدگاه‌ها اساسا به استفاده از ابزار‌های قیمتی در پرداخت هدفمند یارانه‌ها معتقد نبوده و بر استفاده از ابزارهای غیرقیمتی برای كنترل و مدیریت مصرف تاكید دارند. این گروه به روش‌های ناموفق گذشته برای استفاده از ابزارهای قیمتی در پرداخت هدفمند یارانه‌ها استدلال می‌كنند.
برخی دیگر از دیدگاه‌ها نظریه‌های حداكثری است كه در نقطه مقابل قرار ‌گرفته و معتقدند باید به شكل ضربتی و فوری یارانه‌ها را برداشته و برای راه‌های جبران آن نیز به‌طور سریع و جدی اقدام كرد.
بین این دو نظریه حداقل و حداكثر نیز دیدگاه‌های بینابینی متفاوت و مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند در همه آنچه مرتبط با یارانه فراورده‌های نفتی است باید مبنا را بر قیمت‌های پایه “FOB” منطقه خلیج‌فارس قرار داد اما بعضی دیگر معتقدند كه باید در مورد فراورده‌های مختلف به روش‌های متفاوتی عمل كرد؛ مثلا در مورد گازوئیل كه اثرات بیشتری بر قیمت‌ها دارد نسبت به بنزین كه دارای تاثیر تورمی كمتری است، باید با احتیاط بیشتری عمل كرد.
در بخش برق نیز با توجه به نزدیك‌تر شدن قیمت آن به قیمت‌های واقعی، اختلاف نظر چندانی وجود نداشته و تنها در ارتباط با سیاست‌های ترجیح قیمتی كه در گذشته مصرف پایین را با تعرفه بسیار كمتر محاسبه می‌نمود، اكنون این دیدگاه وجود دارد كه باید این سیاست‌ها حذف و به همه مصرف‌كنندگان به‌شكلی یكنواخت نگریسته شود.
در زمینه یارانه كالاهای اساسی نیز از آنجا كه حجم یارانه پرداختی به این كالاها در مقایسه با فراورده‌های نفتی بسیار محدودتر بوده و در سال‌های گذشته نیز مجلس تصمیمی برای پرداخت این كالاها به برخی مناطق محروم و حذف آن در برخی دیگر از مناطق گرفته است، همچنین برخی از این كالاها پیش از این از سبد حمایتی دولت خارج شده و برنامه‌ای نیز برای بازگشت مجدد آن به این سبد وجود ندارد، به‌نظر نمی‌رسد مشكل خاصی در تغییر شیوه پرداخت یارانه‌های این بخش وجود داشته باشد.
در مجموع می‌توان گفت بیشتر مباحث مطرح در زمینه هدفمند‌كردن پرداخت یارانه‌ها به فراورده‌های نفتی مرتبط و آنچه بر نرخ تورم تاثیر می‌گذارد تغییر نرخ این فراورده‌هاست. با این روند نحوه بررسی و تصویب این لایحه در مجلس قابل پیش‌بینی نیست.
از سوی دیگر لایحه ارائه شده از سوی دولت دارای نقاط ضعف مختلف و متفاوت بسیاری بوده و باید منتظر ماند و دید رویكرد نمایندگان مجلس بیشتر به سمت كدام دیدگاه در پرداخت هدفمند یارانه‌هاست و پس از اجماع نسبی این دیدگاه‌ها آثار و نتایج آن به مجلس منتقل خواهد شد.
همچنین در شرایطی كه هنوز زمان و نحوه تصویب لایحه مذكور در مجلس مشخص نیست، نمی‌توان برآورد قطعی و دقیقی از زمان اجرای این لایحه نیز داشت و با این روند به‌نظر نمی‌رسد امكان اجرای لایحه مذكور ابتدای سال آینده نیز وجود داشته باشد چرا كه حتی در كمیسیون ویژه نیز برخی اعضا معتقد به بررسی هرچه سریع‌تر این لایحه بوده و برخی دیگر اعتقاد دارند كه باید از شتابزدگی در بررسی و تصویب این لایحه اجتناب كرد.
هنوز كمیسیون به یك جمع‌بندی نرسیده و حتی تصمیم‌گیری در این زمینه نیز به جلسه بعدی موكول شده است.
موضوع دیگر تاثیر بحران مالی اخیر جهانی و كاهش قیمت نفت بر اجرای طرح هدفمند كردن پرداخت یارانه‌هاست. این امر با كاهش منابع بر اجرای طرح مذكور تاثیر گذاشته است. اما از آنجا كه با بحران اخیر قیمت‌ فراورده‌های نفتی در جهان كاهش یافته این كاهش قیمت دست دولت را برای ارائه كالا با قیمت‌های كمتر باز گذاشته است.
در واقع با قیمت‌های كمتر كنونی كالا و خدمات می‌توان بر توفیق بیشتر در اجرای این طرح امیدوار بود. این امر تاثیر چندانی در تامین اعتبارات طرح هدفمند كردن یارانه‌ها نیز نخواهد داشت؛ چرا كه برای تحقق این هدف تنها جابه‌جایی یارانه‌ها صورت گرفته و نیازمند منابع و اعتبارات جدیدی نیست، زیرا روش پرداخت یارانه‌ها از شكل پرداخت كالایی قبلی به شیوه مستقیم و نقدی تغییر می‌كند.
برخی نگرانی‌ها در زمینه كوتاه آمدن مجلس در بحث هدفمند كردن یارانه‌ها مطرح می‌شود كه در این زمینه نیز باید گفت، در واقع الزام مجلس و ارائه لایحه توسط دولت برای پرداخت هدفمند یارانه‌ها نشانگر حساسیت نمایندگان به این امر و تلاش دولت برای لحاظ كردن دیدگاه‌های مجلس است؛
چرا كه دولت پیش از این می‌خواست در آبان یا آذر این لایحه را اجرایی كند. نكته دیگر، همزمانی ارائه این لایحه با بودجه كل كشور است كه محل بحث است و با این روند مشخص نیست كه نحوه یا زمان‌بندی بررسی و تصویب لایحه مذكور در مجلس چگونه خواهد بود و اینكه آیا اولویت در بررسی مجلس با لایحه بودجه یا لایحه هدفمندكردن پرداخت یارانه‌ها خواهد بود؟! نظر غالب این است که دولت نظر خود را برای سال آینده در لایحه بودجه اعمال کند تا بررسی شود و آن را معطل لایحه یارانه ها ننماید.

* نایب رئیس كمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات و عضو کمیسیون ویژه تحول اقتصادی